پادشاه عربستان سعودی چند روز پیش حکمی صادر کرد که به موجب آن قاعدتا از سال ۲۰۱۸ میلادی زنان سعودی هم می‌توانند رانندگی کنند.
اما زنان در عربستان سعودی چه کارهایی نمی‌توانند بکنند – یا به اختیار خود نمی‌توانند انجام دهند؟
بعضی از این کارها که زن بدون اجازه مرد (پدر، همسر، برادر) نمی‌تواند بکند، اینها هستند:
درخواست پاسپورت
سفر خارجی
ازدواج
باز کردن حساب بانکی
راه انداختن برخی کسب‌وکارها
جراحی اختیاری (غیر ضروری)
خروج از زندان
مبنای همه این محدودیت‌ها برداشت بسیار سخت‌گیرانه وهابی‌ها از قانون شرع است. محدودیت‌هایی که موجب شده عربستان سعودی در جدول شاخص شکاف جنسیتی (که مجمع جهانی اقتصاد تهیه می‌کند) عملا بدترین کشور دنیا باشد. (در جدول سال ۲۰۱۶ فقط یمن و سوریه پایین‌تر از عربستان بودند که هر دو درگیر جنگ‌اند).
‘هر مرد معادل دو زن است’
افراد و نهادهای مختلف سال‌هاست نظام مردسالارانه عربستان را نقد می‌کنند. سازمان دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید این ساختار زنان را عملا به “طفل صغیر که نمی‌تواند برای خودش تصمیم بگیرد” تقلیل می‌دهد.
اما در همین ساختار هم سال‌هاست برخی زنان برای حقوق‌شان مبارزه می‌کنند – در شرایطی که حتی قدم زدن در خیابان بدون مرد هم دشوار است.
نظام حقوقی/قضایی عربستان سعودی هم آشکارا علیه زنان است. مثلا در دادگاه، شهادت یک مرد به اندازه شهادت دو زن سندیت دارد (قانونی که البته محدود به عربستان نیست و در بعضی کشورهای مسلمان دیگر هم جاری است).
در بحث حضانت نیز قوانین علیه زنان است. اگر فرزند پسر بالای ۷ سال یا دختر بالای ۹ سال باشد، مادر به سختی می‌تواند بچه‌ها را بگیرد. و تازه این قانون در مورد زنان مسلمان است. برای زنان خارجی ساکن عربستان، کار از این هم دشوارتر است.
اما زندگی زنان سعودی از بعضی جهات پیشرفت کرده: مثلا از سال ۲۰۱۵ زنان می‌توانند رأی بدهند، یا آموزش‌شان تا ۱۵ سالگی اجباری است (مثل پسرها). نکته جالب دیگر اینکه در عربستان سعودی هم (مثل ایران در سال‌های اخیر) شمار دانش‌آموختگان دختر دانشگاه‌ها از دانش‌آموختگان پسر بیشتر است.
گذشته از اینها، حدود ۱۶ درصد نیروی مشغول‌به‌کار در عربستان زنان‌اند. هرچند لباسی که سر کار می‌پوشند اجباری است.
زنان سعودی در جاهایی که ممکن است مرد نامحرم ببیندشان باید اندام‌شان را سر تا پا بپوشانند. به همین خاطر بسیاری اماکن عمومی بخش زنانه دارند. حتی بعضی مراکز خرید طبقه‌هایی مخصوص زنان دارند که بتوانند پوشش‌شان را بردارند.
بعضی زنان غیرسعودی که به عربستان سفر کرده‌اند می‌گویند در فرودگاه بهشان گفته‌اند باید حجاب کامل داشته باشند تا بتوانند از کشور خارج شوند، اما ظاهرا چنین محدودیتی در مورد سران کشورها یا همسران سران کشورها وجود ندارد.
به‌طور کلی تفکیک جنسیتی از بدیهیات زندگی سعودی‌هاست، و این تفکیک با جدیت اجرا می‌شود – گاه حتی در استخر و باشگاه ورزشی هتل‌هایی که مسافران خارجی دارند.
محدودیت زنان در کشورهای دیگر
کمتر کشوری در دنیا به اندازه عربستان سعودی زنان را محدود می‌کند، اما،
کشورهای دیگری هم هستند که برخی کارها را برای زنان ممنوع می‌دانند.
مثلا در چین، زنان نمی‌توانند در رشته‌های مهندسی معدن، تونل‌سازی، راه‌داری و چند رشته دیگر درس بخوانند. وزارت آموزش چین می‌گوید این تصمیم را برای حفظ ایمنی زنان گرفته است.
در اسرائیل، زن حق ندارد بدون اجازه همسرش طلاق بگیرد. حتی یک بار در یک دادگاه بریتانیا، در حکمی “غیرعادی و غیرمعمول” قاضی به زنی اجازه طلاق نداد، چون همسرش می‌خواست متأهل بماند.
در روسیه نیز زنان از بعضی کارها منع شده‌اند، از جمله نجاری، آتش‌نشانی، لوکوموتیورانی و ناخدایی کشتی. البته کارفرما اگر ثابت کند شرایط کاری برای زنان مناسب است حق دارد برای این مشاغل هم زن استخدام کند، اما کمتر کافرمایی حاضر است این دردسر را متقبل شود.
در یکی از شهرهای اندونزی، شهردار نشستن زنان بر ترک موتور را ممنوع کرد و گفت اگر زنی می‌خواهد پشت مردی روی موتورسیکلت بنشیند باید از کنار بنشیند که “اخلاقیات و هنجارها” به خطر نیافتد.
